Cinsi hüceyrələrin yaranması və mayalanma

 

Qametlərin (cinsiyyət hüceyrələrinin) yaranması və inkişafı. 

Qametlərin yaranması prosesi qametogenez adlanır. Cinsi hüceyrələr valideyn orqanizmlərin xüsusi orqanlarında – heyvanlarda cinsiyyət orqanlarında – yumurtalıqda və toxumluqda əmələ gəlir. Öz inkişafının birinci mərhələsində ilkin cinsiyyət hüceyrələri mitoz yolla bölünür və bu zaman onların miqdarı artır.

                                          Qametogenez prosesi

Mayalanma. Ziqotun yaranması ilə nəticələnən erkək və dişi qametin birləşməsi prosesi mayalanma adlanır. Mayalanma spermatozoidin yumurta-hüceyrəyə daxil olması nəticəsində baş verir. Mayalanma prosesindən sonra ziqot bölünməyə başlayır və diploid rüşeym əmələ gəlir. Sonradan ondan yeni orqanizm formalaşır.

Cinsiyyətli çoxalmada- iki fərd iştirak edir.(dişi və erkək).Onların hər birinin cinsi orqanlarında cinsiyyət hüceyrələri-qametlər əmələ gəlir.Qametlər haploid xromosoma malik olur onların birləşməsi nəticəsində diploid xromosoma malik ziqot əmələ gəlir.Heyvanalrda dişi qametlər hərəkətsiz və iri olur, erkək qametlər isə kiçik və aktiv olur.

 Növləri: 

1.Partenogenez-mayalanmamış yaumurtahüceyrədən tam orqanizm inkişaf etməsidir. Bitkilərdən (zəncirotu və qırğıotunda) və heyvanlardan(mənənə,rotatorilərdə-sap qurdlarda), bal arısında ,yanüzən xərşənglərdə,bəzi balıqlarda,qaya kərtənkələsində,hind toyuğunda
Bal arısı ailəsində 2yolla(mayalanmış və mayalanmamış yumurtadan) nəsil alınır.
Mayalanmış yumurtalardan- işçi və ana arı,
Mayalanmamış yumurtalardan- erkək arılar  yaranır.

2.Ginogenez-bir fərdin mayalanmamış yumurtahüceyəsinə digər növün spermatozoidi daxil olur, Lakin onu mayalandırmamış məhv olsada, yumurtanın inkişafına səbəb olur.

3.Hermofroditizim-oturaq və passiv həyat tərzi keçirən orqanizmlərdə (süngərlər,yastıqurdlar,həlqəvi qurdlar,molyuskalar süfrəsixordalılar və bəzi xordalılar.Belə orqanizmlər həm dişi həm də erkək cinsiyyət orqanına malik olur.Hər iki cinsiyyət orqanına malik olsada  mayalanma çarpaz gedir.
4.Konyuqasiya-sitoplazmatik atmalar vasitəsilə hüceyrələr bir birinə birləşir,aralarında informasiya mübadiləsi baş verir.Mübadilədən sonra hüceyrələr bir birindən ayrıldığına görə çoxalma zamanı hüceyrələrin sayı dəyişmir.(infizor tərlik,spirogira,mukor)