Mikrobiologiya

 

 Mikroorqanizmlərin öyrənilməsi ilə mikrobiologiya elmi məşğul olur. Onların tədqiqi ilk dəfə 1675-ci ildə öz yaratdığı mikroskop ilə mikroorqanizmləri kəşf edən Anton van Levenhukun faliyyəti ilə başlamışdır.

Mikroorqanizmlərin quruluşunun, funksiyalarının, fəaliyyət sahələrinin müxtəlifliyi mikrobiologiyanın müxtəlif şöbələrə ayrılmasına səbəb olmuşdur

Mikroorqanizmlər və ətraf mühit

 Mikroorqanizmlər və ya mikroblar (yun. μικρός, mikrós, kiçik və, organismós - orqanizm, vücud";) — adətən ölçüləri 0,1 mm-dən az, gözlə görünməyəcək qədər kiçik olan canlı orqanizmlərin ümumi adı. Mikroorqanizmlərin öyrənilməsi ilə mikrobiologiya elmi məşğul olur. Onların tədqiqi ilk dəfə 1675-ci ildə öz yaratdığı mikroskop ilə mikroorqanizmləri kəşf edən Anton van Levenhukun faliyyəti ilə başlamışdır.

Mikroorqanizmlərin çoxu birhüceyrəli olur, onların bir qismi gözlə də görünür. Mikroorqanizmlər Yerin atmosferində dinamik mütənasibliyin qorunub saxlanmasında və ekosistemdə maddələr mübadiləsində böyük rol oynayırlar

Mikroorqanizmlər üzvi maddələri qeyri-üzvi maddələrə parçalayır, atmosfer havasındakı azotu bitkilər tərəfindən mənimsənilə biləcək hala gətirir. Bununla da torpağın münbitləşməsində və öz-özünü tənzimləmə prosesində iştirak edir. İnsan və heyvanların ifrazatları vasitəsilə torpağa düşən mikroorqanizmlərin əksəriyyəti müxtəlif ekoloji amillərin təsirindən məhv olsa da, bir qismi uzun müddət yaşama qabiliyyətini saxlayaraq yenidən insanları yoluxdurur və müvafiq xəstəliklər törədir.

Mikroorqanizmləri karbon və azot mənimsəməsinə görə fərqləndirirlər:

1. Karbon mənimsəmə xüsusiyyətlərinə görə avtotrof və heterotrof;

2. Azot mənimsəmə xüsusiyyətinə görə aminoavtotrof və aminoheterotroflar.

Avtotroflar üzvi maddələri sintez etmək üçün qeyri-üzvi birləşmələrdən, əsasən, sudan və karbon qazından, heteretroflar isə karbon mənbəyi kimi üzvi maddələrdən istifadə edir.

 Aminoavtotroflar zülal sintezi üçün azot mənbəyi kimi ya havanın azotundan, ya da ammonium duzlarından, aminoheterotroflar isə azot mənbəyi kimi amin turşularından və zülallardan istifadə edir.

Torpağın mikroflorası

Torpaqda üzvi və mineral maddələrin, eləcə də rütubətin olması torpaqda mikroorqanizmlər üçün əlverişli mühit yaradır. Bu canlıların sayı 5-20 sm dərinlikdə daha çox olur. Dərinliyə getdikcə onların miqdarı azalır, 1 m dərinlikdə isə minimuma enir.Cənub qurşaqlarında münbit və gübrələnmiş torpaqlarda mikroorqanizmlərin miqdarı çox olur.

Torpaqda azotfiksəedici, nitrifikasiya, denitrifikasiya, sellüloza parçalayıcı bakteriyalara, göbələklərə, şibyələrə və bir sıra ibtidailərə təsadüf edilir. Bunlar maddələr dövranının həyata keçməsində mühüm rol oynayır.

Torpağın sanitar mikrobioloji müayinəsində:

1 q torpaqda olan bakteriyaların ümumi sayı;
• Sanitar göstərici mikroorqanizmlərin - bağırsaq çöplərinin miqdarı;
•1 q torpaqda olan termofil* bakteriyalar;

• Epidemioloji göstərişlər olduqda patogen mikroorqanizmlər (salmonellalar*, tetanus və botulizmin törədiciləri, bəzi viruslar) təyin edilir

Suyun mikroflorası

Təbii su mənbələri öz-özünü tənzimləmə xüsusiyyətinə malikdir. 

Açıq su hövzələrində (dənizlər, göllər, çaylar) torpaq mikroorqanizmlərinə daha çox rast gəlinir.

Yaşayış məntəqələrinin ərazisində olan axar çayların suyunda insanın bağırsaq mikroflorasının növlərinə daha çox rast gəlinir. Yaşayış ərazilərindən uzaqlaşdıqca özünütənzimləmə prosesi nəticəsində onların sayları azalır. Öz-özünü tənzimləmə nəticəsində suda saprofit mikroorqanizmlərinin miqdarı da tənzimlənir.

Su vasitəsilə yoluxan xəstəliklərə qarın yatalağı, dizenteriya, vəba, salmonelloz və s. aiddir.

Suda olan  mikroorqanizmlərin  zərərsizləşdirilməsi

Bunun üçün sterilizasiya və dezinfeksiya  üsullarından istifadə olunur.  Suyun qaynadılması oradakı mikroorqanizmləri və onların sporlarını, əsasən, məhv edir. İri yaşayış məntəqələrinin su təchizatı üçün istifadə olunan mənbələrdə su, əsasən, xlorlaşdırılmaqla zərərsizləşdirilir. Bu məqsədlə bəzən ozonlaşdırma da tətbiq edilir.

Atmosferin mikroflorası

Havadakı mikroorqanizmlərin öyrənilməsi ilə mikrobiologiyanın aeromikrobiologiya*  şöbəsi məşğul olur. Hava onların yaşaması üçün əlverişli mühit olmadığından burada onlar müvəqqəti mövcud olur. Lakin göbələk və bakteriya sporları, vərəm çöpləri havada uzun müddət həyatilik qabiliyyətini saxlayır.

Havada aktinomisetlər, kif göbələkləri və koklara daha çox rast gəlinir.

Metereoloji şəraitdən asılı olaraq havanın mikroflorası dəyişir. Küləkli havada mikroorqanizmlərin sayı artır və torpaq mikroflorasına yaxın olur. Yağışlı havada isə mikroorqanizmlər azalır. 

 Yoluxma mənbəyi hava olan bəzi xəstəliklər toz və damcı vasitəsilə ötürülür. Damcı vasitəsilə qrip, qızılca, göyöskürək, difteriya, vərəm və s. xəstəliklərin törədiciləri xəstə insanın yuxarı tənəffüs yollarından danışarkən, öskürmə və asqırma zamanı havaya, buradan da sağlam insana keçir.

Havanın sanitar mikrobioloji müayinəsi, əsasən, müalicə və uşaq müəssisələrində aparılır. Bu zaman:

•1m3 havada olan bakteriyaların ümumi sayı;

•1m3 havada streptokokların sayı;

•1m3 havada patogen və şərti patogen* orqanizmlər təyin edilir.

Havanın sanitar-mikrobioloji müayinəsi 2 üsulla - çökdürmə və aspirasiya üsulları ilə aparılır.

Çökdürmə üsulu zamanı havadakı mikroorqanizmlər qidalı mühitlərin səthinə mexaniki çökdürülür. Bu, mikrofloranın tərkibini öyrənmək üçün tətbiq edilir.

Aspirasiya üsulu zamanı isə hava qidalı mühitlərdən keçərək sovrulur. Bununla mikroorqanizmlərin sayını və tərkibini öyrənmək olur.

Təbii və süni ventilyasiya yolu ilə qapalı yerlərin havasında mikroorqanizmlərin sayını azaltmaq mümkündür. Ultrabənövşəyi şüalarla təsir etməklə cərrahi əməliyyat otaqlarının, mikrobioloji laboratoriyaların havası zərərsizləşdirilir.

Qida məhsullarının mikroflorası

Qida məhsulları mikroorqanizmlərin yaşaması üçün əlverişli mühitdir. Burada həm saprofit, həm də parazit mikroorqanizmlərə rast gəlinə bilər. Qidanın növündən, mənşəyindən, saxlanılma şəraitindən və s. asılı olaraq onun mikroflorası fərqli olur.

Süd (1ml) və süd məhsullarının (1q) mikrobioloji müayinəsi zamanı mikroorqanizmlərin miqdarı təyin edilir.

Spesifik mikrofloraya malik olan turş süd məhsullarının müayinəsi ümumi mikroorqanizmlərin sayına görə deyil, onda olan bağırsaq çöplərinin miqdarına görə təyin olunur.

Ət və ət məhsullarının sanitar-mikrobioloji müayinəsi zamanı aşağıdakı göstəricilər təyin edilir:

• məhsulun lq-da olan bakteriyaların ümumi sayı;
• məhsulun lq-da bağırsaq çöplərinin miqdarı;
• məhsulun 5 q-da salmonellaların miqdarı.

Qida zənciri məsələləri

 1.Qida zənciri  5 halqadan təşkil olunub.2ci halqaya  10.000 kC enerji keçib.1ci halqada nə qədər enerji olar?

izahı:

Ekoloji piramida qaydasına görə qida zəncirinin bir halqasından digərinə keçdikdə qəbul olunmuş qida kütləsinin  5-20 % keçir.

10.000_____________20 %

 x-________________100%

      x=50000 KC

2.Bütün inkişafları ərzində 50 000 000   KC günəş enerjisi düşən ot bitkilərini dövşanlar yemişlər.Dovşanların yeyən tülkülərin orqanizminə minumum nə qədər enerji keçər?

İzahı:

1)       50 000 000_______________100%

                x_____________________1%

                          x=500 000 bitkinin istifadə etdiyi

2) 500 000_______________100%

             x_________________5%

                        x=25000 dovşanın bədəninə keçən enerji

3)  25000_____________100%

         x_______________5%

                 x= 1250 tülkünün bədəninə keçən enerji

3.Şimal yarımkürəsində sentyabrın 22də 1m²  yarpaq sahəsinə düşən günəş şuasının hamısından bitki fotosintez prosesində  istifadə etsəydi onda neçə qram monosaxarid sintez olunardı?

İzahı:

1)    Sentyabrın 22 olduğuna görə 12 saat işıqlı olur. 1saatda bitki 1q üzvi maddə istesal etdiyindən 12 saatda 12 q istesal edər..Bitki üzərinə düçən enerjinin 1% dən istifadə etdiyini bilirik.

2)    12 q______________1% 

           x______________100% (hamısından dediyinə görə)

                     x= 1200 qram üzvi maddə(monosaxarid) əmələ gələr.

4.Bütün inkişafları ərzində 50 000 000   KC günəş enerjisi düşən ot bitkilərini dövşanlar yemişlər.Dovşanların yeyən tülkülərin orqanizminə maksimum nə qədər enerji keçər?

İzahı:

1)       50 000 000_______________100%

                x_____________________1%

                          x=500 000 bitkinin istifadə etdiyi

2) 500 000_______________100%

             x_________________20%

                        x=10 0000 dovşanın bədəninə keçən enerji

3)  100000_____________100%

         x_______________20%

                 x= 20 000 KC tülkünün bədəninə keçən enerji

5.  1ar yarpaq sahəsində sentyabrın 23 də cənub rayonlarında neçə kq qlükoza sintez olunur?

İzahı:

1.   1ar=100m²  

^2.      100m^{2__________ 100 q üzvi maddə yaranar.}

^{3. Sentyabr ayında 12 saatda  işıq olduğu üçün} 

^{4. 1 saatda __________________100 q} 

     ^{12 saatda ________________x}

                   ^{x-=1200 q = 1.2 kq}

Qida zənciri

 Növlərin biri digər növ ilə qidalandığından onlar arasında asılılıq olur və qida zənciri yaranır.

Qida zənciri - ekosistemdə canlılar arasında qarşılıqlı qida əlaqələri ilə bağlı olan orqanizmlər qrupunun ardıcıllığıdır.

Bitkilər üzərinə düşən enerjinin 1%ni istifadə edib üzvi maddə hazırılayır

.Bitkilərlə→otyeyən heyvalar→ətyeyən heyvanlar→insan qidalanır. Nəticədə enerji bir növdən digərinə keçir.

Qida zəncirində iri olçülü orqanizmlərin(cüyür.zubr,tur)biokütləsi az olduğu üçün onların halqada düşməsi zəncirə az,kiçik olçülü biokütləsi çox olan canlıların(məs-bitkiyeyən həşərat)düşməsi  çox  (pis) təsir edir.

Qidalanma zamanı faydalı enerjinin 5%dən-20%ə qədəri bədəndə yeni maddələrin yaranmasına sərf olunur,qalanı isə 80-95% i istilik şəklində yayılır.Enerji itkisi sayəsində qida zənciri 4-5 halqadan artıq olmur.Hər hansı bir növün zəncirdən düşməsi biogeosenozun dağılmasına səbəb olmur.

Produsentlər - işıq və ya kimyəvi enerjidən istifadə edərək qlükoza kimi qida maddələri hazırlayan canlı orqanizmlərdir.

Konsumentlər - hazır qida maddələri ilə qidalanan canlı orqanizmlərdir. Qida zəncirində ilkin (otyeyən), ikinci, üçüncü və s. (yırtıcılar) konsument ola bilər.Konsumentlər 3 qrupa bölünür.

1.otyeyənlər

2.ətyeyənlər

3.Hər ikisi ilə qidalanan

Redusentlər- ölü heyvan cəsədləri və bitki qalıqları ilə qidalanıb onları produsentlərin mənimsəyə biləcəkləri daha sadə maddələrə parçalayan orqanizmlərdir.

İlkin halqanı produsentlər təşkil edir daha sonra konsumentlər sonda isə redusentlər olur.Lakin hər haalqadan sonra redusent gələ bilər.

Bitki ilə qidalanan heyvanlara herbivorlar , ətyeyən heyvanlara karnivorlar , həm bitki, həm də ətyeyən heyvanlara isə omnivorlar deyilir.
Enerji çevrilməsi
Orqanizmlərin birgə yaşamalrının davamlı olması üçün xaricdən daim enerji daxil olur.Produsentlər bunu günəşdən alır,konsumentlər isə qidalanma zamanı əldə edirlər.

Orta hesabla Günəşdən gələn işıq enerjisinin yalnız 10%-i bitki toxumalarında saxlanılaraq bitir.

Heyvan bitkini yeyirsə, bunun yalnız 10%-i yeni heyvan toxumaları yaratmaq üçün istifadə olunur. Qalanı heyvan tərəfindən sağ qalmaq, istilənmək və hərəkət etmək üçün istifadə olunur, bir hissəsi isə nəcis və sidiyində itir.

Böyük məməlilər və quşlar istilik kimi çox enerji itirirlər, çünki onların bədənləri sabit temperaturda qalmalıdır, bu da ətraflarında olandan daha yüksəkdir.

Günəş enerjisi→kimyəvi rabitələr enerjisi→mexaniki enerji→daxili enerji

Qidalanma zamanı faydalı enerjinin 5%dən-20%ə qədəri bədəndə yeni maddələrin yaranmasına sərf olunur,qalanı isə 80-95% i istilik şəklində yayılır.

Qida zənciri ilə bağlı məsələlərə bu linkdən baxa bilərsiniz

Mendelin qanunlarına aid məsələlələr

 Mendelin I qanuna aid məsələlər

1.Heteroziqot qarasaçlı kişi ilə sarısaçlı qadının nigahından  qarasaçlı uşağın doğulma ehtimalı nə qədərdir?

İzahı:

 Aa    x aa

A   a  və  a qametləri birləşmə zamanı valdeyin formalar ki fərdlər yaranır.

1) Aa

2) aa   

Yəni 50% Aa ataya və 50% aa anaya bənzər uşaqlar doğular

2.Monohibrid çarpazlaşma zamanı  2 heteroziqot  fərdin çarpazlaşması zamanı əmələ gəlmiş dominat nəslin hansı hissəsi parçalanma verə bilən fərdlər təşkil edir?

İzahı:

1.Aa xAa _------AA,Aa,Aa,aa    əmələ gələn nəsil 

2.Əmələ gələn  dominat nəsil AA,Aa,Aa   olduğundan  3 nəsildən 2 sini parçalanma verən fərdlər təşkil edər.

3.Gecyetişən vələmir bitkisini tezyetişən heteroziqot  bitki ilə çarpazlaşdırdıqda nəsildə 150 tezyetişən bitki alınmışdır.(tezyetişənlik geni dominatdır) Nəsildə alınan gecyetişən bitkinin ən çox ehtimal olunan sayı neçədir?

İzahı:

1.Aa   x  aa-------------Aa və aa fərdləri yaranır Yəni 1:1 nisbəti 150 tez yetişən varsa 150 gecyetişən bitki yaranar.

4.Sarı toxumlu noxudla yaşıl toxumlu noxud bitkiləri çarpazlaşdılmışdır.Nəsildə alınan noxud bitkilərinin 112 si  sarı,və 111 i yaşıl toxumlu olub.Valdeyinlərin ən çox ehtimal olunan genotipi necə olub?

İzahı:

Şərtə baxan zaman təxminən 1:1 nisbəti görürük.Bu da analizedici çarpazlaşma zamanı olur.Yəni  genotip   Aa  x aa  olur.

5.Hamar toxumlu noxud bitkisi qarışıq toxumlu noxud ilə çarpazlaşdırılıb.Nəticədə F1  nəslində hamısı hamar toxumlar alınıb. Bu hibridlər öz aralarında çarpazlaşdırlıb.Nəticədə F2 də alınan 404 toxumdan 303 ü hamar, 101 ədədi isə qırışıq olmuşdur.F1 nəslinin fərdlərinin genotipi necə olub?

İzahı:

1.F1------BB   x   bb----------Bb

2. F2-----Bb    x   Bb------BB.Bb,Bb. bb\-3:1

3.BB.Bb.Bb=303, bb-101  303+101=404

İfrazat sisteminə aid məsələlər

 1.   5dəqiqədə böyrəkdən  maksimum  neçə litr qan keçər? 

İzahı :

 1 dəqiqədə böyrəkdən 1-1.2 itr qan keçir.

1)   1dəqiqə___________1.2litr

       5 dəqiqə___________x

                     x=6 litr

2..Bir böyrəyindən 5litr qan keçən müddətdə (nisbi sakitlik halında) insanın ağciyərlərinə atmosferdən daxil olan karbon qazının həcmi neçə millitr olar?( böyrəklərdən 1 dəqiqədə 1litr qan keçir)

 İzahı:

1)  1dəqiqədə______________0,5litr

                    x_____________5 litr

                     x=10 dəqiqədə

2)     1dəqiqədə _____________16 (tənəffüs hərəkəti)

         10 dəqiqədə___________x

                       x=160

3)     1 (tənəffüs hərəkəri)________________0.15 karbon qazı daxil olur.

           160 (tənəffüs hərəkəri)_____________x

                              x=24 CO₂

3.Bir böyrəyindən 5litr qan keçən müddətdə (nisbi sakitlik halında) insanın ağciyərlərinə atmosferdən daxil olan oksigen  qazının həcmi neçə millitr olar?( böyrəklərdən 1 dəqiqədə 1litr qan keçir)

 İzahı:

1)  1dəqiqədə______________0,5litr

                    x_____________5 litr

                     x=10 dəqiqədə

2)     1dəqiqədə _____________16 (tənəffüs hərəkəti)

         10 dəqiqədə___________x

                       x=160

3)       1 (tənəffüs hərəkəri)________________105 oksigen qazı daxil olur.

           160 (tənəffüs hərəkəri)_____________x

                    x=16,8 litr( 16.800 millitr)

4.Nisbi sakitlik halında yetkin insan orqanizmindəki bütün qan (5l) sutka ərzində ən azı neçə dəfə böyrəklərdən keçər?  (böyrəklərdən 1 dəqiqədə 1litr qan keçir)

İzahı : 

bilirik ki 1 sutka 24 saatdan ibarətdir.24*60 vuraraq  1sutkanın neçə dəqiqə olduğunu tapırıq.

1) 24*60=1440 dəqiqə

2)   1440 dəqiqədə_______________5litr qan keçibsə,onda 1440:5=288 dəfə

            

5.Normal şəraitdə  insan 240 tənəffüs hərəkəti etmişdir.Bu zaman 1 böyrəyindən nə qədər qan keçib?

İzahı:

1.    1dəqiqdə-____________________16 tənəffüs hərəkəti

          x-_________________________240

                      x=15dəqiqə

2)          1dəqiqədə _____________0,5 litr qan( 1böyrəkdən)

              15 dəqiqə______________x

                           x=7.5 litr 

6.Nisbi sakitlik halında  insanın 2dəqiqə ərzində böyrəklərindən keçən qanında  maksimum nə qədər leykosit və eritrosit olar?

İzahı;  1mm³ qanda =4-10³ leykosit ,  5-10⁶ eritrosit  olur.

1).    1dəqiqədə_______________1,2 litr

         2 dəq_____________________x

                      x= 2.4 litr qan

2)  2.4 litr= 2400sm³=2400 x1000mm³=2.4x10⁶mm³ 

³⁾      1mm³---------------10*10³leykosit

          2.4x10⁶mm³------------x

                      X=24mlrd leykosit

4)    1mm³---------------5*10⁶ eritrosit

          2.4x10⁶mm³------------x

                      X=12 trln

Yuxuya aid məsələlər

 1.İnsanın cəmi 8 yuxu fazasında yatdığını qəbul etsək (fazaların minumal davametmə müddəti ərzində) o cəmi nə qədər yatıb? (sonuncu tez yuxu fazası 25 dəqiqədir)

İzahı:

Biz bilirik ki yuxu 4-5 tsikldən ibarət olur.Hər biri də 2fazadan(ləng və tez yuxu fazasından ibarət olur.

Ləng yuxu 1-1.5 saat, tez yuxu isə 10-15 dəqiqə davam edir.(səhərə yaxın 25-30 dəqiqə olur)

Məsələnin şərtində 8 faza ,minumal vaxt dediyinə görə 4 ləng və 4 tez yuxu fazasın götürərik.

Deməək 4  * 1saat= 4saat ləng yuxu + 4 *10+25dəqiqə = 55 dəqiqə  tez yuxu

Cavab : 4saat 55 dəqiqə

2.İnsanda 5 yuxu tsikli baş verib. Ləng və tez yuxu fazalarının maksimal müddətdə baş verdiyini nəzərə alsaq ,ləng  yuxu fazalarının ümumi davam etmə müddəti tez yuxu fazalarının davametmə müddətində nə qədər çoxdur?

İzahı:

5 TSİKL = 5 LƏNG YUXU +5 TEZ YUXU

1.    5* 1.5= 7,5 saat ləng yuxu,    4*15+30 =90 dəqiqə(1,5 saat ) tez yuxu

2.    7,5-1,5=6 saat

Həzm sisteminə aid məsələlər.

 1.Heyvan mənşəli qidada  bişməmiş halda 25 mq B1 vitamini var .Bişirldikdən sonra neçə mq qalar?

İzahı;

Heyvan mənşəli qidada  bişirlidikdə B qrup vitaminlər 15-60 % azalır.Deməli 

 1)     25_____________100

          x_______________15%

                  x=3,75 mq 

2)     25____________100

           x____________60

                  x=15 mq 

3) 25-3.75=21.25      ,  25-15=10 mq 

2.Bitki  mənşəli qidada  bişməmiş halda 25 mq B1 vitamini var .Bişirldikdən sonra neçə mq qalar?

İzahı:

Bitki  mənşəli qidada  bişirlidikdə B qrup vitaminlər 20 % azalır.Deməli 

1)  25____________100

       x_____________20

             x=5

2)  25-5= 20 mq

3. 70 nəfər şagird 5 günlük səyahətə çıxırlar .Bu müddət ərzində onlara maksimum nə qədər B1 vitamini lazımdır?

İzahı:

Bilirik ki gündəlik 2-3 mq B1 vitamini lazımdır.Maksimum dediyi üçün 3mq götürürük.

1)    1gün _________________3 mq

       5 gün_______________x

               x=15 mq ( 1 nəfər üçün )

2)      1gündə  1nəfər ______________15 mq

                       70 __________________x

                          x= 1050 mq

Çılpaqtoxumlular şöbəsinin məsələləri

 

1. 20 pulcuqlu  şam qozasının hər bir tozcuq kisəsində 100 ədəd  tozcuq olarsa,onda bu qozada neçə tozcuq  kisəsi və onların tozcuqlarında neçə hava qovuqcuğu olar?

İzahı;

1)Erkək qozaların hər pulcuğunda 2 ədəd tozcuq kisəsi olduğundan 20*2=40 tozcuq kisəsi olar.

2) 40*100=4000 tozcuq

3)  Hər bir tozcuqda 2 hava qovucuğu olur.Deməli 4000*2=8000 hava qovucuğu olar.

2. Şam qozasının tozcuqlarında 12000 hava qovucuğu və hər tozcuq kisəsində 100 ədəd tozcuq olarsa ,Bu hissədə tozcuq kisələrinin sayını tapın.

İzahı:

1)      1 tozcuqda ___________2 hava qovucuğu var

           x_______________________12000

             x=6000 tozcuq.

2)    1tozcuq kisəsində ____________100 tozcuq  varsa

            x________________________6000

              x=60 tozcuq kisəsi

3.Şam qozasının tozcuqlarında 12000 hava qovucuğu və hər tozcuq kisəsində 100 ədəd tozcuq olarsa,qozalar neçə pulcuqdan təşkil olunub?

İzahı:

1)      1 tozcuqda ___________2 hava qovucuğu var

           x_______________________12000

             x=6000 tozcuq.

2)    1tozcuq kisəsində ____________100 tozcuq  varsa

            x________________________6000

              x=60 tozcuq kisəsi

3)  1 pulcuqda___________________2 tozcuq kisəsi olur.

           x________________________60 tozcuq kisəsi

               x=30 pulcuq

4. 50 küknar toxumunun əmələ gəlməsi üçün mayalanmada bilavasitə neçə hüceyrə iştirak edib?

İzahı :

Çılpaqoxumlularda 1 toxumun əmələ gəlməsində 2 hücyerə(yumurta hüceyrə+sperm) içtirak edir.

50*2=100